Trước diễn biến phức tạp của các biện pháp phòng vệ thương mại, hệ thống cảnh báo sớm đã được Bộ Công Thương triển khai đồng bộ nhằm bảo vệ hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt tại các thị trường lớn như Hoa Kỳ, EU, Canada.
Gia tăng các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại
Trong 5 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã phải đối mặt với 9 vụ điều tra phòng vệ thương mại mới, đến từ 8 thị trường khác nhau, bao gồm:
- 7 vụ điều tra chống bán phá giá,
- 2 vụ điều tra tự vệ.
Ngoài các vụ việc mới, Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cũng đang xử lý 33 vụ việc tiếp diễn từ năm 2024, cùng nhiều vụ rà soát thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp. Một số mặt hàng còn đang bị đối tác nước ngoài theo dõi chặt chẽ dù chưa chính thức khởi xướng điều tra.
Điều đáng lưu ý là danh mục sản phẩm bị điều tra ngày càng đa dạng, không chỉ dừng ở các mặt hàng truyền thống như thép, xi măng, sợi, mà còn mở rộng đến các sản phẩm ít phổ biến như giấy gợn sóng, vỏ viên nhộng cứng, sơ mi rơ moóc…
Các thị trường mới nổi cũng tăng cường điều tra
Theo thống kê, các thị trường tiến hành điều tra phòng vệ thương mại với Việt Nam không còn giới hạn ở Mỹ, EU hay Ấn Độ mà đã mở rộng sang các quốc gia đang phát triển như Nam Phi, Ai Cập, Brazil – những thị trường trước đây ít xuất hiện trong danh sách điều tra.
Ngoài việc tăng về số lượng, tính chất các cuộc điều tra ngày càng phức tạp:
- Canada đặt vấn đề công nhận nền kinh tế thị trường trong điều tra;
- Mexico và Brazil sử dụng giá trị thay thế từ nước thứ ba để tính biên độ phá giá, gây bất lợi cho hàng hoá Việt Nam.
Điều này khiến mức thuế phòng vệ thương mại áp dụng cho Việt Nam thường cao hơn thực tế, gây ảnh hưởng không nhỏ đến doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt trong bối cảnh nhiều đơn vị đang đẩy mạnh xuất hàng sang Mỹ và EU.
Cảnh báo sớm – Công cụ chủ động ứng phó hiệu quả
Trước xu thế gia tăng điều tra thương mại, hệ thống cảnh báo sớm về phòng vệ thương mại đã được Cục Phòng vệ thương mại thiết lập và vận hành hiệu quả. Hệ thống này giúp:
- Theo dõi, phân tích dữ liệu xuất khẩu;
- Thu thập thông tin từ hơn 60 thương vụ Việt Nam ở nước ngoài;
- Nhận diện các dấu hiệu bất thường liên quan đến xung đột thương mại, nguy cơ điều tra chống bán phá giá, chống trợ cấp, tự vệ.
Hiện tại, hệ thống đang theo dõi gần 300 mặt hàng xuất khẩu có nguy cơ cao, đặc biệt vào thị trường Hoa Kỳ, EU, Canada, Ấn Độ, Úc và các nước ASEAN.
Phối hợp và cảnh báo sớm đến doanh nghiệp, hiệp hội
Theo ông Chu Thắng Trung – Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, bên cạnh thu thập và phân tích dữ liệu, công tác cảnh báo sớm còn định kỳ công bố danh sách mặt hàng rủi ro cao đến:
- Cơ quan chức năng địa phương;
- Hiệp hội ngành hàng;
- Doanh nghiệp xuất khẩu.
Thông tin cảnh báo không chỉ giúp doanh nghiệp nắm bắt diễn biến thị trường, mà còn được hướng dẫn các biện pháp ứng phó phù hợp như: chuẩn bị hồ sơ chứng minh nguồn gốc, cung cấp số liệu minh bạch, phối hợp chặt chẽ với cơ quan đại diện thương mại.
Xuất khẩu bền vững: Chủ động là chìa khóa
Trong bối cảnh xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt là xuất hàng sang Mỹ, ngày càng đối mặt với các rào cản kỹ thuật và thuế quan, việc chủ động cảnh báo và ứng phó phòng vệ thương mại là yêu cầu cấp thiết để đảm bảo:
- Duy trì thị phần xuất khẩu ổn định;
- Giảm rủi ro bị áp thuế bất lợi;
- Bảo vệ lợi ích doanh nghiệp xuất khẩu dài hạn.
Hệ thống cảnh báo sớm phòng vệ thương mại là một trong những công cụ quan trọng giúp Việt Nam giữ vững đà xuất khẩu, đặc biệt tại các thị trường có tính cạnh tranh cao như Mỹ, EU, Canada… Trong thời gian tới, việc phối hợp đồng bộ giữa doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng và cơ quan quản lý nhà nước sẽ là yếu tố quyết định giúp hàng hóa Việt Nam vượt qua thách thức thương mại toàn cầu, hướng tới xuất khẩu bền vững và hiệu quả hơn.