Ngành da giày là một trong những ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, đặc biệt với thị trường Hoa Kỳ – vốn là điểm đến lớn nhất cho sản phẩm giày dép Việt Nam trong nhiều năm qua. Tuy nhiên, từ năm 2024 trở đi, ngành này đang phải đối mặt với nhiều thách thức do các quy định mới từ phía Hoa Kỳ, đặc biệt trong lĩnh vực truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn môi trường và lao động.
1. Các quy định mới của Hoa Kỳ ảnh hưởng đến ngành da giày
a. Đạo luật Ngăn chặn lao động cưỡng bức người Duy Ngô Nhĩ (Uyghur Forced Labor Prevention Act - UFLPA)
Hoa Kỳ đã chính thức áp dụng đạo luật này nhằm ngăn cản các sản phẩm có liên quan đến lao động cưỡng bức tại khu vực Tân Cương, Trung Quốc. Do chuỗi cung ứng toàn cầu có sự đan xen chặt chẽ, nhiều nguyên liệu trong ngành da giày Việt Nam – như vải, đế giày hoặc phụ kiện – có thể bị truy xuất ngược và nghi ngờ có nguồn gốc từ khu vực này. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về minh bạch chuỗi cung ứng và chứng minh nguồn gốc nguyên liệu.
b. Các tiêu chuẩn môi trường và phát thải carbon
Mỹ đang ngày càng siết chặt các tiêu chuẩn liên quan đến môi trường. Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu buộc phải cung cấp báo cáo về phát thải khí nhà kính, sử dụng vật liệu tái chế, và chứng nhận về sản xuất bền vững. Các nhãn hàng lớn của Mỹ – khách hàng lớn của Việt Nam – cũng đòi hỏi nhà cung cấp phải tuân thủ các tiêu chuẩn ESG (Environmental, Social and Governance).
c. Yêu cầu về chứng nhận lao động và điều kiện làm việc
Cùng với xu hướng “tiêu dùng có đạo đức”, người tiêu dùng Mỹ ngày càng quan tâm đến điều kiện lao động nơi sản phẩm được sản xuất. Các doanh nghiệp da giày Việt Nam cần đảm bảo không có lao động trẻ em, cưỡng bức, và phải tuân thủ đầy đủ các tiêu chuẩn quốc tế về quyền lợi người lao động.
2. Tác động đến doanh nghiệp da giày Việt Nam
Gia tăng chi phí sản xuất: Việc đầu tư hệ thống truy xuất nguồn gốc, chuyển đổi nguyên liệu thân thiện môi trường, hay cải thiện điều kiện lao động đều làm chi phí đầu vào tăng mạnh.
Nguy cơ bị trả hàng hoặc cấm nhập khẩu: Nếu không chứng minh được sự minh bạch, hàng hóa có thể bị hải quan Hoa Kỳ giữ lại hoặc từ chối nhập cảnh.
Sức ép đổi mới công nghệ và quản trị: Doanh nghiệp buộc phải nâng cấp công nghệ, hệ thống quản lý và đào tạo nhân sự để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế mới.
3. Giải pháp và hướng đi cho doanh nghiệp
Tăng cường minh bạch chuỗi cung ứng: Chủ động làm việc với nhà cung cấp nguyên phụ liệu để có chứng nhận rõ ràng, đặc biệt là về nguồn gốc không liên quan đến Tân Cương.
Đầu tư sản xuất xanh: Tích cực chuyển sang sử dụng nguyên liệu thân thiện môi trường, đầu tư công nghệ tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải.
Chuẩn hóa điều kiện lao động: Tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của Bộ luật Lao động và các tiêu chuẩn của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO).
Tìm kiếm thị trường thay thế và đa dạng hóa sản phẩm: Ngoài Hoa Kỳ, các doanh nghiệp nên mở rộng thị trường sang châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc – nơi cũng có tiêu chuẩn cao nhưng có thể linh hoạt hơn ở một số khía cạnh.
Dù đối mặt nhiều thách thức, nhưng nếu chủ động chuyển mình, ngành da giày Việt Nam vẫn có thể duy trì và mở rộng vị thế xuất khẩu trên thị trường thế giới. Sự thích ứng nhanh với các yêu cầu quốc tế sẽ là chìa khóa giúp ngành này tiếp tục phát triển bền vững trong giai đoạn mới.