Ngành gỗ Việt Nam cần giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, nâng cao giá trị sản phẩm để phát triển bền vững trong bối cảnh nhiều thách thức toàn cầu.
Xuất khẩu tăng trưởng nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro
Trong 8 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gỗ của Việt Nam đạt 11,1 tỷ USD, tăng 6,5% so với cùng kỳ năm 2024. Đây là kết quả đáng khích lệ trong bối cảnh thương mại toàn cầu còn nhiều biến động. Tuy nhiên, theo ông Phùng Quốc Mẫn – Chủ tịch Hiệp hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.HCM (HAWA), mức tăng trưởng này chưa phản ánh được hết những thách thức mà ngành đang đối mặt.
Các thị trường xuất khẩu chính hiện nay vẫn tập trung vào Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc và EU. Trong đó, Mỹ chiếm tỷ trọng lớn nhất, khiến ngành gỗ Việt Nam dễ bị tổn thương khi thị trường này có biến động chính sách.
Mới đây, thông tin chưa chính thức từ Tổng thống Mỹ về việc tăng thuế nhập khẩu gỗ từ 30-50%, đặc biệt với mặt hàng tủ bếp và đồ gỗ nội thất, đã dấy lên lo ngại lớn trong cộng đồng doanh nghiệp. Nếu điều này thành hiện thực, ngành gỗ Việt Nam sẽ gặp thêm rào cản trong quá trình thâm nhập thị trường Mỹ – thị trường vốn đã tồn tại nhiều biện pháp phòng vệ thương mại như thuế đối ứng, điều tra Mục 232 hay các quy định chống phá rừng nghiêm ngặt tại EU.
Cần chiến lược giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ
Để bảo đảm tăng trưởng xuất khẩu bền vững, ngành gỗ không thể tiếp tục dựa dẫm quá nhiều vào thị trường Mỹ. Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu là yêu cầu cấp thiết, không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro mà còn mở rộng dư địa tăng trưởng trong dài hạn.
Theo ông Phùng Quốc Mẫn, ngành gỗ cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp:
1. Mở rộng thị trường mới
Các thị trường tiềm năng như Trung Đông, Ấn Độ, Nam Mỹ và khu vực vùng Vịnh đang là điểm đến hấp dẫn, nhờ nhu cầu tiêu dùng đồ gỗ tăng cao và ít áp dụng các rào cản thương mại khắt khe.
2. Tái cấu trúc sản phẩm, nâng cao giá trị gia tăng
Hiện nay, phần lớn sản phẩm xuất khẩu sang các thị trường châu Á như Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc vẫn là dăm gỗ, gỗ dán, viên nén – các sản phẩm có giá trị thấp. Ngành gỗ cần tăng tỷ trọng xuất khẩu đồ nội thất hoàn chỉnh, chuyển đổi sang mô hình ODM để chủ động thiết kế, sáng tạo sản phẩm và nâng cao lợi thế cạnh tranh.
3. Khai thác kênh thương mại điện tử xuyên biên giới
Việc tận dụng các nền tảng như Amazon, Alibaba, Wayfair… sẽ giúp doanh nghiệp gỗ tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng quốc tế, giảm phụ thuộc vào các nhà phân phối truyền thống, đồng thời mở rộng thương hiệu và biên lợi nhuận.
Ba trụ cột thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu ngành gỗ
Theo bà Nguyễn Cẩm Trang – Phó Cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương), để phát triển xuất khẩu bền vững, cần có giải pháp toàn diện từ ba phía: phía cung – phía cầu – và khâu tổ chức xuất khẩu.
● Về phía cung:
Doanh nghiệp cần chú trọng tới nguồn nguyên liệu, đổi mới công nghệ sản xuất, nâng cao năng suất và chất lượng. Đồng thời, cần chuyển dịch sản xuất xanh, đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường khắt khe từ các thị trường cao cấp.
● Về phía cầu:
Ngoại giao kinh tế tiếp tục đóng vai trò trung tâm trong việc mở rộng thị trường, ký kết các hiệp định thương mại tự do (FTA) và tháo gỡ rào cản phi thuế quan.
● Về tổ chức xuất khẩu:
Doanh nghiệp cần nắm bắt các quy định về xuất xứ hàng hóa, tránh bị hiểu nhầm là hàng trung chuyển. Hiện nay, vấn đề này vẫn chưa được phía Mỹ đưa ra hướng dẫn rõ ràng, gây khó khăn trong việc xây dựng chiến lược kinh doanh lâu dài.
Tận dụng cơ hội – Giải quyết thách thức
Việt Nam đang trở thành điểm đến sản xuất đáng tin cậy trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt khi các quốc gia tái cấu trúc lại mạng lưới cung ứng hậu COVID-19. Đây là cơ hội lớn để ngành gỗ nâng cao vị thế.
Tuy nhiên, để tận dụng tốt thời cơ này, cần giải quyết những thách thức lớn về logistics, chi phí vận chuyển, hạ tầng công nghiệp, cũng như đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.
Ngành gỗ Việt Nam đang đứng trước thời điểm mang tính bước ngoặt. Tăng trưởng xuất khẩu không chỉ cần tốc độ, mà còn cần sự bền vững. Trong đó, giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ, đa dạng hóa sản phẩm và thị trường, cùng với nâng cao giá trị gia tăng là những yếu tố then chốt giúp ngành gỗ phát triển dài hạn, vững vàng trước các cú sốc thương mại toàn cầu.