Trong vài năm trở lại đây, vận tải đường sắt xuyên biên giới từ Trung Quốc đã trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Đặc biệt sau đại dịch COVID-19 và những gián đoạn trong chuỗi vận tải biển, dịch vụ đường sắt quốc tế của Trung Quốc – tiêu biểu là tuyến Trung Quốc – Châu Âu – đã ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng cả về sản lượng lẫn giá trị chiến lược.
1. Tăng trưởng mạnh về sản lượng và tần suất
Theo số liệu từ China State Railway Group, năm 2024 ghi nhận hơn 17.000 chuyến tàu China-Europe Railway Express, tăng gần 8% so với năm trước, vận chuyển hơn 1,6 triệu TEU hàng hóa. Tuyến đường sắt kết nối các thành phố nội địa Trung Quốc như Trùng Khánh, Thành Đô, Tây An, Vũ Hán… với hơn 25 quốc gia châu Âu, đi qua các cửa khẩu chính như Alashankou, Khorgos, và Manzhouli.
Sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi:
Nhu cầu xuất khẩu cao từ Trung Quốc, đặc biệt là hàng điện tử, cơ khí, dệt may, thiết bị năng lượng.
Ưu điểm tốc độ: Thời gian vận chuyển từ Trung Quốc sang châu Âu bằng đường sắt chỉ từ 12–18 ngày, nhanh hơn đáng kể so với đường biển (30–45 ngày).
Sự hỗ trợ chính sách từ chính phủ Trung Quốc, bao gồm các ưu đãi thuế và tài trợ vận hành.
2. Vai trò chiến lược trong BRI và xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng
Logistics đường sắt xuyên biên giới là một phần quan trọng của sáng kiến “Vành đai và Con đường” (BRI). Không chỉ kết nối Trung Quốc với châu Âu, tuyến đường này còn được mở rộng về phía Đông Nam Á, Trung Á và Nga, thúc đẩy giao thương giữa các khu vực nội địa vốn không giáp biển.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp toàn cầu đang có xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng, giảm sự phụ thuộc vào vận tải biển hoặc các tuyến hàng không tốn kém. Đường sắt xuyên lục địa đang nổi lên như giải pháp “cân bằng giữa chi phí và tốc độ”, đặc biệt trong bối cảnh bất ổn về địa chính trị và giá cước vận tải biến động.
3. Cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp logistics
Cơ hội:
Mở rộng dịch vụ FCL, LCL và vận tải đa phương thức qua Trung Quốc.
Gia tăng khả năng trung chuyển hàng hóa từ Việt Nam qua Trung Quốc để kết nối châu Âu.
Tận dụng mạng lưới vận tải liền mạch giữa các loại hình: đường bộ – đường sắt – cảng khô – cảng biển.
Thách thức:
Quy định hải quan và thủ tục biên giới phức tạp, đặc biệt ở các điểm trung chuyển.
Khác biệt khổ ray giữa Trung Quốc và một số nước Trung Á – châu Âu dẫn đến thời gian trung chuyển dài tại biên giới.
Rủi ro gián đoạn từ các yếu tố chính trị, xung đột vũ trang hoặc thời tiết khắc nghiệt.
4. Việt Nam có thể tận dụng xu hướng này thế nào?
Với vị trí chiến lược và các tuyến đường bộ nối liền Trung Quốc, Việt Nam có tiềm năng trở thành một phần trong chuỗi logistics đường sắt quốc tế. Các khu kinh tế biên giới, cảng cạn (ICD) và hệ thống logistics phía Bắc (Lạng Sơn, Lào Cai, Hà Nội) cần được đầu tư đồng bộ hơn để:
Kết nối hàng hóa sản xuất tại Việt Nam lên các tuyến đường sắt xuyên Á.
Tạo thành trung tâm phân phối hàng hóa đi châu Âu hoặc Trung Á thông qua Trung Quốc.
Sự phát triển mạnh mẽ của logistics đường sắt xuyên biên giới từ Trung Quốc là minh chứng cho xu hướng thay đổi trong chiến lược vận chuyển toàn cầu. Đối với các doanh nghiệp logistics tại Việt Nam, đây vừa là cơ hội mở rộng dịch vụ quốc tế, vừa là lời cảnh báo về việc cần đa dạng hóa năng lực vận tải và chủ động kết nối hạ tầng với các hành lang logistics lớn trong khu vực.