Trong hành trình hướng đến tăng trưởng bền vững và phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, Việt Nam đang đứng trước bài toán lớn về an ninh năng lượng và chuyển đổi xanh. Trong đó, điện hạt nhân đang dần trở lại như một giải pháp tiềm năng, góp phần thúc đẩy kinh tế xanh, đảm bảo nguồn cung ổn định và giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.
Việt Nam cần nguồn năng lượng sạch, ổn định và dài hạn
Với tốc độ tăng trưởng GDP trung bình trên 6%/năm, nhu cầu năng lượng tại Việt Nam ngày càng tăng cao. Trong khi đó, các nguồn truyền thống như thủy điện, than đá đang dần bão hòa hoặc gây áp lực lớn lên môi trường. Năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời phát triển nhanh, nhưng chưa đáp ứng đủ yêu cầu về tính ổn định và quy mô lớn trong dài hạn.
Điện hạt nhân – với khả năng phát điện liên tục, không phát thải CO₂ trong quá trình vận hành – đang được nhiều quốc gia xem là giải pháp năng lượng sạch bền vững. Đối với Việt Nam, đây là cơ hội để tạo bước ngoặt trong chiến lược phát triển kinh tế xanh gắn với chuyển đổi năng lượng.
Điện hạt nhân và vai trò trong chiến lược kinh tế xanh
Theo Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, Việt Nam đặt mục tiêu giảm cường độ phát thải khí nhà kính, cải thiện chất lượng tăng trưởng và thúc đẩy công nghệ sạch. Điện hạt nhân có thể đóng vai trò quan trọng trong lộ trình này, nhờ các lợi ích:
- Cung cấp năng lượng ổn định quy mô lớn cho sản xuất và tiêu dùng.
- Không phát sinh khí CO₂ trong quá trình phát điện.
- Hỗ trợ quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa, nhất là trong các ngành sử dụng nhiều điện như luyện kim, hóa chất, công nghệ cao.
- Giảm áp lực lên các nguồn năng lượng hóa thạch và nhập khẩu nhiên liệu.
Mặc dù Việt Nam đã từng tạm dừng chương trình điện hạt nhân vào năm 2016, nhưng trong bối cảnh mới, việc xem xét tái khởi động dưới góc độ kinh tế xanh và công nghệ an toàn hiện đại đang nhận được sự quan tâm trở lại.
Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam
Nhiều quốc gia như Pháp, Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc đang đầu tư mạnh vào điện hạt nhân như một phần trong chiến lược trung hòa carbon. Ngay cả Liên minh châu Âu (EU) cũng đã đưa điện hạt nhân vào danh mục "đầu tư xanh" để hỗ trợ tài chính cho các dự án năng lượng sạch.
Việt Nam có thể học hỏi:
- Mô hình phát triển từng bước, kiểm soát an toàn nghiêm ngặt.
- Ứng dụng công nghệ lò phản ứng thế hệ mới với tiêu chuẩn an toàn cao, chi phí đầu tư thấp hơn.
- Tận dụng hợp tác quốc tế, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực.
Thách thức cần vượt qua
Dù tiềm năng lớn, nhưng việc phát triển điện hạt nhân tại Việt Nam còn nhiều thách thức:
- Chi phí đầu tư ban đầu lớn, đòi hỏi nguồn vốn dài hạn.
- Lo ngại xã hội về rủi ro an toàn, chất thải phóng xạ.
- Chưa có hệ sinh thái pháp lý và nguồn nhân lực chuyên sâu.
Vì vậy, cần có chiến lược truyền thông minh bạch, xây dựng chính sách hỗ trợ đồng bộ, và hợp tác quốc tế để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả lâu dài.
Trong bối cảnh nhu cầu phát triển bền vững ngày càng cấp thiết, điện hạt nhân là lựa chọn cần được xem xét nghiêm túc để thúc đẩy kinh tế xanh tại Việt Nam. Đây không chỉ là bài toán năng lượng, mà còn là yếu tố chiến lược giúp Việt Nam chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh và thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.